خلیل طالقانی مرد سد سازی ایران

نگاهی به زندگي خليل طالقانی، وزير كشاورزي ايران

خلیل طالقانی فرزند میرزا علی‌اصغر، سال ۱۲۹۴ در روستای اوانک طالقان به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی و دبیرستان را در تهران پشت سر گذاشت و پس از آن در سال ۱۳۱۲ توانست بورس تحصیلی انگلیس را به دست بیاورد و راهی این کشور شود و در رشته مهندسی ساختمان با گرایش سدسازی، ادامه تحصیل بدهد. مردی که یکی از موفقیت‌های مهم در دوره وزارت کشاورزی او، احداث سد امیرکبیر بود که به منظور تامین آب شرب و برق تهران ساخته شد…

سرعت توسعه و ورود صنايع نوين در ۱۰۰ سال گذشته به ايران اصلا قابل مقايسه با دوران پيش از آن نيست و در اين بين و در دهه‌هاي مختلف افرادي بوده‌اند كه نقش كليدي‌تر و اثرگذارتري داشته‌اند و به نوعي در برخي از دهه‌ها نقش موتور محرك توسعه را بازي كرده‌اند، افرادي همچون خليل طالقاني كه بين دهه‌هاي ۳۰ تا ۵۰ كارهاي بزرگي را انجام داد و در احداث طرح‌هاي مختلف از جمله ساخت سد كرج نقش كليدي داشت.

سد گلپایگان

خلیل طالقانی تا سال ۱۳۲۹ درگیر فعایت‌های پیمانکاری بود ولی بعد قصد رفتن به امریکا را کرد که دیدار با دوست و هم‌کلاسی‌اش سیف‌الله معظمی (وزیر پست و تلگراف در زمان دکتر مصدق) مسیر او را تغییر داد. به پیشنهاد او با برادرش عبدالله معظمی نماینده مجلس دیدار کرد؛ در آن زمان طرح ساخت سد گلپایگان به منظور مهار رودخانه‌ها، آبیاری مزارع و تولید انرژی توسط وزارت کشاورزی در دولت به تصویب رسیده بود.

خلیل طالقانی به پیشهاد معظمی به عنوان مدیر فنی سد انتخاب شد. او برای یافتن منطقه مناسب، مسافتی ۱۸ کیلومتری را با اسب پیمود و در نهایت طی ۸ ماه سد را طراحی کرد. سد سنگی ۵۱ متری که طرح آن از سوی شرکت امریکایی مهندسی طراحی و زراعت جاستین و کورتنی بررسی شد و پس از آن با اصلاحاتی مورد تایید قرار گرفت تا ساخته شود. این سد بعد از بند امیر (استان فارس) اولین سد مخزنی بود که در ایران احداث شد و در ساخت آن خلیل طالقانی نقش مهمی داشت.

با ساخت این سد (به ظرفیت یک میلیون متر مکعب) که به دلیل تحریم‌های ایران بعد از ملی کردن نفت احداثش ۶ سال به طول انجامید ۵۵۰۰ هکتار اراضی منطقه قابل کشت شد. در زمان احداث این سد خلیل طالقانی علاوه بر مسئولیت احداث سد، حدود ۱۸ ماه مسئولیت اداره وزارت کشاورزی را به عنوان وزیر برعهده داشت ولی بعد به اصرار شخصی استعفا داد. البته او اواخر دولت زاهدی (دولت بعد از کودتای ۲۸ مرداد) بار دیگر به مسئولیت دولتی بازگشت و وزیر کشاورزی شد و همزمان مدیریت صندوق مشترک ایران و امریکا را که برای احداث پروژه‌های عمرانی در کشور راه‌اندازی شده بود عهده‌دار شد.

طالقانی در بین سال‌های ۱۳۳۰ تا ۱۳۳۷ به مدت حدود ۷ سال به عنوان وزیر کشاورزی و بعد وزیر مشاور کار کرد ولی سرانجام با تصویب قانون منع مداخله وزرا در فعالیت‌های اقتصادی خصوصی، از مشاغل دولتی کنارگیری کرد. او معتقد بود که کار دولتی با روحیه‌اش همخوانی چندانی ندارد و باعث محدود شدنش می‌شود

سد امیرکبیر

یکی از موفقیت‌های مهم در دوره وزارت کشاورزی خلیل طالقانی احداث سد امیرکبیر بود که به منظور تامین آب شرب و برق تهران ساخته شد. در کتاب «سرگذشت پنجاه کنشگر اقتصادی» نقل شده است که باتوجه به طراحی سد گلپایگان احتمالا طرح مطالعاتي سد کرج نیز برعهده او بوده است؛ البته این سد از سوی پیمانکاران امریکایی (موریسون نادسن) احداث شده است. سد کرج با ظرفیت ۲۰۵ میلیون مترمکعب اولین سد دوطاقه بتنی ایران بود که بخش مهمی از برق آن زمان تهران را نیز تامین می‌کرد. این سد در سال ۱۳۴۰ با هزینه ۵ میلیارد و ۵۲۴ میلیون ریال به پایان رسید.

در سال ۱۳۴۱ با همکاری مردم محلي و خلیل طالقانی در ده اوانک (روستای زادگاهش) اقدام به احداث نهر آب كرد. این نهر، آب رودخانه شاهرود (اطراف طالقان) را از طریق اراضی ده سفنجانی و ده کرود به اوانک می‌رساند و زمین‌های زراعی از آن سیراب می‌شده و آنرا مهندس جوب مي نامند او با این كار خدمت بزرگي به رعاياي طالقان نمود. طالقانى با دختر عمادالملک محسنى که زمانى کفیل وزارت فرهنگ بود ازدواج کرد. بعد از پيروزي انقلاب خليل طالقاني از ايران رفت او سرانجام در ۱۳۷۱ درگذشت.